Recensies:

Recensie door Wim van Til:

Regine Hilhorst was stadsdichter van Enschede van 2013 tot 2015 en mede daardoor getuige van lief en leed in haar stad. In 2019 publiceerde zij een bundel troostgedichten, nadat de dood zich vele malen in haar buurt genesteld had. Als tegenhanger nam zij haar toevlucht tot geluksmomenten. Een van die momenten geldt de liefde, vooral die rond de trouwceremonie. Ze koos foto’s van Indra Simons en schreef daar gedichten bij.
Het gevaar van schrijven bij visueel werk is illustratie. Vaak wordt in woorden gevangen wat in beeld (meestal sterker) is gevat. Regine heeft vanzelfsprekend geprobeerd die valkuil te omzeilen, maar soms is het gedicht toch teveel een vertelling van de foto geworden. Dan is het de vraag of het gedicht op zich voldoende sterk is om zelfstandig op weg te kunnen. De meeste doorstaan die proef; wie de gedichten achter elkaar leest zonder teveel aandacht te schenken aan de foto’s, kan zich zomaar voorstellen in een hedendaagse variant van het Hooglied terecht te zijn gekomen.

Het liefste de liefde
In weke verwachting
In woorden die wegen
In verrassing gebloemd

De bundel is na een aantal inleidende combinaties opgebouwd uit 5 afdelingen: Fotografisch geheugen, Wie huilt het eerst?, It’s all in the details, Pretty vs beautiful en Trouwen, waarom zou je? Die indeling biedt enig houvast in de thematiek van woord en beeld. Twee voorbeelden van gedichten waarbij de vraag is: welk beeld krijg je op je netvlies als je dit leest.

Alle zegen

Vandaag ben ik de zon en jij het frisse groen
De regen is een zegen, met jou kan ik er tegen
Vandaag en alle dagen en over alle wegen

Dat wil ik je beloven
Dat wil ik zo graag geloven

Maar als de herfst komt en de ganzen gaan
verlangens langer in de schaduw staan
Mijn lief, trek dan toch mijn lijf als deken aan

Wil je dat beloven
Dat wil ik zo graag geloven.

Naast deze:

Oh God

Ze is te laat
Ze komt toch wel

Gisteren zei ze dat ze twijfelde

Ik twijfel niet
Ik twijfel nooit
Ik zweet alleen

Oh God

Ze komt toch wel.

Het is spijtig dat dit ‘experiment’ slechts op papier staat. Het zou een aardige tekenoefening kunnen opleveren.
Naast associaties met het Hooglied zong ook Herman Gorter in mij door toen ik dit las:

Wat lief
Liefje wat lief
Wat moet ik zeggen
Ik vind het zo lef
Maar dat zei ik al

Dichter en fotograaf laten in een soort voorwoord weten voor wie dit boek bedoeld is. Voor (nagenoeg) iedereen dus. Een kleine greep:
voor iedereen die geïnspireerd raakt door vastgelegd geluk van anderen.

(…)
voor iedereen die van poëzie houdt die achter het plaatje kijkt.
voor iedereen die gaat trouwen.
voor iedereen die laat trouwen.
(…)
voor iedereen die de liefde wil delen en vast vooruit wil kijken of terug wil kijken naar fragmenten van geluk

neem mij voor lief is in haar bedoeling een geslaagd product van een zichtbaar met plezier aangegane samenwerking.

Recensies:

Ik stap nooit ongedocumenteerd in een gedicht

P.B. Kempe debuteert dan eindelijk na diverse uitgaven in eigen beheer en/of in beperkte oplage: Vergedichten is uitgegeven door een heuse (poëzie)uitgeverij en dat is het bewijs.

Het maakt de poëzie van deze dichter niet anders, gelukkig maar.

In zijn gedichten geeft P.B. Kempe blijk van een gedegen kennis van het onderwerp dat hij beschrijft. Of het nu om geschiedenis, geografie of (beeldende) kunst gaat: de dichter verdiept zich in zijn onderwerp en boetseert er een gedicht uit.

             “Heiligerlee, waar legeraanvoerders bleven

             in de slag van 1568, verstijfden

             tot gedenkmassief in 1868”

lees ik in het gedicht 'Eerst Napels zien en dan'. Bij de 30-jarige herdenking van de Slag om Heiligerlee, die in onze geschiedenisboekjes uitgebreid genoemd wordt, werd een gedenkmonument onthuld ter ere van graaf Adolf die er het leven liet. In een uitgebreid Bijschrift vermeld Kempe dat Heiligerlee, Napels en het verderop in het gedicht genoemde Tranendal buurtschappen zijn bij Winschoten.

Alles kan een aanleiding worden tot een gedicht, P.B. Kempe is een verwoed lezer, vorser naar feitjes die als het ware vragen om een gedicht. Neem bijvoorbeeld 'Malevic, 1935 tot heden', dat zijn ontstaan dankt aan het geven dat van hem na zijn teraardebestelling en diverse urnschennis elk spoor ontbreekt. Opgegaan in duisternis:

             “Aardappels groeien op een vierkant veld,

             waar schoppenboer in zwarte aarde zweet:

             het stoffelijk vonnis daar geveld

             heeft van de wijdten geen benul, geen weet

             van tarten, trouw en wat met voeten treedt

             het duister als de oudste moordenaar

             tot aartsvader van ieder woordenaar.”

De dichter is zich bewust van zijn (zelfopgelegde) taak: te verwoorden wat in de tijd is blijven liggen of is weggemoffeld.

Ook in het gedicht 'De as van Pirandello' is sprake van onrust voor er uiteindelijk rust optreedt:

             “Hem dolf zijn eiland zijn graf:

             geboortig uit Caos, tot Cas weergekeerd

             spleet donder de den waaronder zijn urn

             geen rust vond – pas in de spleet

             van de kraterwand, al eerder door donder bezocht

             in Grieks-Romeinse tijd van overzee,

             rust zijn as, na een laatste overschouderse blik

             op het eeuwige worstelen,

             op zijn Afrikaanse zee.”

In de gedichten 'www.mijn.amerika' en 'beaux arts, nieuwe wereld' lijkt het of Kempe verslag doet van een Amerikareis en dat vermengt met weetjes en historische feiten. Het levert gedichten op die ondanks de persoonlijke voornaamwoorden welhaast objectieve observaties blijven. Slechts de onderwerpskeuze en de lading tussen de regels geven de gedichten hun meerwaarde.

Dit is het ultieme wapen van deze dichter: het (al te) persoonlijke uit de taal houden, de woorden hun werk laten doen in beelden die voldoende stemming moeten maken. De lezer krijgt de gedichten niet zomaar cadeau, maar wordt dwingend uitgenodigd deel te worden van het scheppingsproces van de dichter, tenminste toch door in ieder geval de toelichtingen te lezen die Kempe in zijn 'Bijschrift' opneemt.

Wim van Til