Recensies:

Vlinders in het mijnenveld

Door Wim van Til

Meer dan tien dichtbundels voor de jeugd gingen aan Vlinders in het mijnenveld vooraf, stuk voor stuk sympathieke bundels vol gedichten “voor de jeugd van 13 tot 133”, zoals hij dat eens gezegd heeft. Wat mij altijd heeft aangetrokken in de poëzie van Daniel Billiet is de toon van zijn gedichten in combinatie met zijn woordkeuze. Nergens capituleert hij voor de druk om kinderlijke taal te bezigen in gedichten voor kinderen. Evenwel schrijft hij eenvoudige verzen met woorden die voor iedereen begrijpelijk zijn, en die toch of misschien wel juist daardoor, een spanning oproepen die zijn gedichten intrigerend maken. Ik wil steeds weer de bladzijden omslaan om meer te genieten van zijn gedichten, van zijn thema’s en vooral van de manier waarop hij ook de zogenaamde “grote onderwerpen” aan zijn taal onderwerpt.

In de kast

Soms kan ik de kast niet in

is ze gekaapt door mijn zus.

Soms zitten we allebei een potje

te zwijgen tegenover elkaar

en luisteren en ademen de kleren

van papa in en uit. En soms zeggen we

een woord en lachen even donker.

Soms ben ik verdrietig als ik uit de kast

Mama zal me nooit storen als ik

bij papa, want soms hoor ik haar

in de kast.

Vlinders in het mijnenveld is Daniel Billiets meest geëngageerde bundel tot nu toe; hij snijdt er de volgende thema’s in aan: armoede, incest,(alcohol)verslaving, relationele verwaarlozing, dood, pesten, tienerzwangerschap. Het zijn onderwerpen die om een gesprek vragen, daartoe bieden deze gedichten alle gelegenheid.

De gedichten zijn daardoor niet zozeer gericht op de jongeren zelf, vooral ook op hun directe omgeving. Ouders, leerkrachten, hulpverleners kunnen deze gedichten integreren in hun zorg, in hun benadering van de (probleem)jongeren. Ook jongeren zelf kunnen hun voordeel doen met deze bundel, de gedichten kunnen hun bewustwording scherpen.

Naast het sociaal engagement verstopt Billiet ook, nog steeds, de liefde voor het woord, de liefde voor elkaar in zijn gedichten. Ach, het is niet eens echt verstoppen:

Als al je vingers even lang zijn

lacht hoog boven alle lichtjes

Manneke Maan, maneklaar.

Zolang we naar elkaar stralen

ben ik je enige ster.

Kietel ik een manestraal,

knipoogt hij lachend en

vallen we weg van elkaar,

word ik zijn vallende ster.

Dan hoop ik dat jij mij hebt

gezien en iets hebt gewenst,

mij misschien?

Vlinders in het mijnenveld is opgebouwd uit 7 afdelingen die het thema van de gedichten als titel hebben: armoede, ik, school, moeder, vader, dieren en liefde. Hoewel de laatste titels dat niet suggereren, schuilt ook in sommige gedichten het engagement. Zoals in:

Kip Tok

Op een blauw bord

keek een kip naar mij.

Ze zei niet veel meer.

Zelfs niet één tok tok.

Naast dat blauwe bord

lagen een mes en een vork.

Ik moest kleine hapjes

Tok in mijn mond stoppen.

Ik had grote honger

naar haar vrij gefladder,

niet naar bloot dood vlees

dat ooit in mijn handen

Hoe slik je een zusje door?

Met deze bundel voegt Daniel Billiet opnieuw een mesterwerkje toe aan zijn oeuvre.

Recensies:

Afzien in 68 etappes

Door Wim van Til

Het is nog niet vastgesteld of Miel Vanstreels ter wereld kwam met een pen in de hand of op een fiets. Feit is wel, dat hij beide regelmatig combineert. Schrijven over fietsen en fietsend gedichten schrijven in zijn hoofd, die dan later hun weerslag krijgen op papier.

Onlangs verscheen van hem de bundel Lekker afzien zuivert het gemoed bij Calbona Uitgeverij. De bundel bestaat uit 68 senryu, de wereldlijke variant van de haiku. Het is niet het eerste bundeltje dat in zijn geheel gewijd is aan fietsmijmeringen. Drie jaar geleden verscheen Rijmend de berg op, 16 rijmpjes met op de achterflap een zeventiende toegift. De begeleidende tekst onder dat extra rijmpje vermeldt: “Miel Vanstreels (1951), wielertoerist avant la lettre, wordt beschouwd als één van de betere wielerdichters in ons taalgebied. Niet dat er veel wielerdichters zijn. En hij wordt ook al meer dan een halve eeuw op zowat iedere berg door zowat iedereen uit de wielen gereden, maar zelfs dát kan voor hem de pret niet drukken.” Het is een feit dat in bijkans al zijn bundels wielergedichten zijn opgenomen, of verwijzingen bevatten naar die edele sport van het afzien. Het resulteerde in 2016 in een forse bloemlezing met zijn wielergedichten van 120 bladzijden (Een toerist met altijd tegenwind, eveneens bij Calbona Uitgeverij verschenen).

Mijmeringen noemt Miel Vanstreels de poëtische teksten die hem tijdens het fietsen invallen. In een vroege bundel (Klein joernaal, 1979) lees ik:

Bij de eerste en enige wedstrijd

die ik ooit fietste

zag ik het na twee van de tien

af te leggen rondes

al niet meer zitten

Toen ik het parkoers verliet

zag ik hem tussen

de toeschouwers staan

Hij schudde zijn hoofd

Het inzicht dat het met (professioneel) wielrennen niets zou worden, heeft hem natuurlijk definitie aan de poëzie gebracht, eveneens een vrolijke verslaving. En eentje die uitmondt in onder andere de bundel Lekker afzien zuivert het gemoed. De eerste senryu geeft meteen aan wat de lezer kan verwachten:

Senryu op de fiets

Al lettergrepen tellend

tellend de juiste woorden

uit je ziel fietsen

Het ritme van de (traditionele) haiku en senryu kent inderdaad een vast lettergreeppatroon: 5-7-5, 17 in het totaal (nota bene: denk aan dat boekje met 16 rijmpjes + het 17de op de achterflap!). Na een uurtje oefenen gaat dat een gestaag ritme opleveren en kun je elke woordenberg beklimmen in een rustgevende cadans:

Rue Tesny

Steil en roemruchtig –

zo’n muur waarop ik mijn ziel

in vervoering klim

In 68 kleine etappes maakt Vanstreels ons deelgenoot van zijn wel en wee op de fiets, waarbij hij het landschap, de onvolmaakte mens, liefde, relaties en verlangen, alle thema’s uit zijn werk, de revue laat passeren. Zoals in

Mont Ventoux

Ze zucht en ze kreunt –

laat mijn liefste zich ooit nog

door mij verleiden

Hoewel het even afzien is om alle etappes in één keer af te werken, nodigen ze wel uit om de hele ronde na een kortere of langere pauze volledig uit te lezen. Lekker en luchtig.