Tegen het vergeten: Breken is bouwen, 75 jaar Vijftigers

31 mei 2025

Tegen het Vergeten behandelt deze maand de roemruchte literatuurbeweging de Vijftigers. Auteur Graa Boomsma presenteert op zaterdag 31 mei vanaf 16:30 uur in boekhandel Roelants zijn boek hierover, genaamd Breken is bouwen, 75 jaar Vijftigers. Een toepasselijke titel, want deze jonge kunstenaars uit de jaren vijftig maakten kunst door af te breken wat hun voorgangers hadden opgebouwd. Dat houdt in: weinig tot geen esthetische conventies, want die belemmeren de vrijheid alleen maar. Spontane en directe kunst, grensoverschrijdend, gemaakt door echt vrijgevochten zielen, daar ging het om.  

Voorbeelden van schrijvers en dichters die tot deze stroming behoren zijn onder meer Hugo Claus, Lucebert, Remco Campert en Gerrit Kouwenaar. Ze gingen ver in het breken met het verleden. In hun gedichten ontdeden ze woorden soms volledig van hun betekenis en verkozen ze deze meer op vorm en gevoel dan op inhoud, zoals soms in het werk van Lucebert gebeurt.  

Graa Boomsma, zelf schrijver van verschillende romans, essaybundels, theaterteksten en literaire studies, kijkt met een kritische blik naar deze stroming. Boomsma gaat dieper in op de invloed van de destijds nog maar net afgelopen Tweede Wereldoorlog. Verder kijkt hij naar de overlap en verschillen met andere kunststromingen uit die tijd, zoals expressionisme, dada en surrealisme. En hij probeert de prangende vraag te beantwoorden waarom er zo weinig vrouwelijke Vijftigers waren die bekend werden.  

Johan Reijmerink is de moderator zijn voor de middag met Graa Boomsma. Graa zal eerst zelf een korte lezing geven en daarna zal Johan het gesprek leiden met het publiek dat eventueel ook vragen mag inbrengen.    Deze  presentatie is een samenwerking tussen boekhandel Roelants te Nijmegen en het PcN. De toegang bedraagt € 10,- en kan aan de deur worden voldaan. Graag vooraf aanmelden via [email protected].

Het betere werk: CORPS, poreus

24 mei 2025

Dichteres Nele Buyst gaat in haar bundel CORPS, poreus (2024) op zoek naar menselijkheid in aardse gesteenten en primitieve weefsels. Maar dat is slechts één van de mogelijke interpretaties. Bij Het Betere Werk kun je op 24 mei om 14.00 uur deelnemen aan een open gesprek over deze bundel, waarin ruimte is voor ieders beleving en opvatting. De gespreksleiders laten onder meer de context, schoonheid van de taal en betekenis aan bod komen.

Nele Buyst (1983) schrijft gedichten en essays en is onderzoeker bij het departement Filosofie van de Universiteit Antwerpen. Belangrijke thema’s in haar werk zijn ecologie en zorg. Haar debuutbundel Regels verscheen in 2020, waarin ze de vele manieren beschrijft waarop hiërarchie zich kenbaar maakt. In haar tweede bundel CORPS, poreus zoekt ze de mysterieuze ‘grenzen van het gekende leven op, om sporen van herkenning te vinden’.

Poëziekrant.be schrijft: "Zij wil de lezer met die weefsels in contact brengen, maar wil er ook iets menselijks in laten zien. Zoals wij bestaan die organismen uit primitieve instincten, en zoals wij kijken zij aan tegen een onvermijdelijk einde.’ Literatuurplatform De Reactor meldt dat de gedichten met ‘sprongen, vele adempauzes, de bijna voelbare beweging van onophoudelijk scherpstellen […]  nooit steriel zijn en de observatie nooit reducerend is. Voor een bundel waarin twijfel en onvoorspelbaarheid de toon zetten, zit CORPS, poreus ontzettend weldoordacht ineen: elke stilistische keuze ondersteunt de prominente motieven".

Een voorbeeld van een gedicht waarin Buyst het aardse en menselijke samen laat komen is het volgende:

Op de randen

van beschadigde waters,

luchten, landen

in de tunnels,

grotten,

van haar nachtelijke begeerte

groeit – embryonaal maar wezenlijk –

een emotie.

Wie zich aanmeldt voor deelname via [email protected] ontvangt ter voorbereiding een week van tevoren een digitaal dossier. Ook is de bundel voor deelnemers te raadplegen en aan te schaffen in het PcN. Vraag ernaar bij de balie.

Poëzie Spreekuur op donderdagmiddag

mei 2025

Marijke Hanegraaf heeft elke donderdagmiddag van 14.00 tot 17.00 uur spreekuur in het PcN.  Tijdens het spreekuur neemt Marijke een op een je gedichten met je door.

Zij deed dit in 2013 en 2014 ook al toen zij stadsdichter van Nijmegen was, en in 2022 bleek opnieuw dat er voor dit spreekuur veel interesse bestaat. 

Via  [email protected] maak je een afspraak voor 1, 8, 15 of 22 mei 2025.

Ontmoet de dichter ... Paul Demets

17 mei 2025 om 14.00 uur

Paul Demets (1966) heeft met zijn bundel De schaamsoort De Grote Poëzieprijs 2025 gewonnen, een van de belangrijkste poëzieprijzen van het Nederlandse taalgebied. De interviewers zijn Peter Altena en  Céline Beijer.

Hij is lector in KASK/School of Arts (Hogeschool Gent) en poëzierecensent voor onder meer De Standaard. Hij schrijft ook over beeldende kunst en over podiumkunsten en publiceerde meerdere poëziebundels, die bekroond werden met de Prijs voor Letterkunde van de Provincie Oost-Vlaanderen, de Herman de Coninckprijs, de Jan Campertprijs, de Paul Snoekprijs en De Grote Poëzieprijs.

Zijn recentste bundel bij De Bezige Bij is De bijendans (2022) en De schaamsoort bij Poëziecentrum (2024).

Van 2016 tot en met 2019 was hij de Plattelandsdichter van de Provincie Oost-Vlaanderen.
Paul Demets creëerde ook solo-performances en poëziefilms, in samenwerking met Hasan Pastaci, Hooman Jeddy en Joeri Joris, die geselecteerd werden voor het Nederlands Poeziefilmfestival in Zutphen, het Zebra Poetry filmfestival in Berlijn, The Poetic Phonoteque in Kopenhagen, de Poetryfilmtage in Weimar, het Poetry Film festival in Los Angeles (VS) en  het REELpoetry festival in Houston (VS). Sinds 2003 is hij actief als klimaatdichter bij de Lappersfort Poets Society  en sinds 2020 bij Klimaatdichters Vlaanderen.

Ontmoet de dichter ... Paul Demets op 17 mei om 14.00 uur in het PcN.

Poëziewandeling Nijmegen

17 mei 2025 

Tussen het afvalbakken en troosteloze achterhuizen:

overal is poëzie 

Tijdens de poëziewandeling, die start om 11.00 uur op 17 mei 2025, ga je met een gids langs de vele plekken in de historische binnenstad van Nijmegen waar dichters zich hebben laten inspireren of waar poëzie te lezen is. Een zo’n plek is de Poëzieplaats. Voor Jan Verhoeven, de gids van deze maand, is deze plek speciaal, onder andere omdat hij het ontstaan van het project van dichtbij meemaakte. Het idee voor de Poëzieplaats, om de midden in het centrum gelegen binnenplaats de Gruitberg op te sieren met gedichten, ontstond in 2017. Het duurde echter tot 2023 voordat het plein officieel werd geopend.

Het kunstproject vormt een indringend contrast tussen de decoratieve gedichten en brutalistische, functionele gebouwen die na de oorlog in razend tempo verrezen in de door bommen verwoeste Nijmeegse binnenstad. Dat her en der een uitpuilende kliko het relatief stille binnenplein opsiert, maakt dit contrast alleen maar poëtischer.

Wat de Poëzieplaats levendig maakt, vertelt Jan, is dat het een ‘groeiplein’ is, als eerbetoon aan elke stadsdichter die Nijmegen rijk is geweest. Dit groeien betekent dat nieuwe stadsdichters het plein van steeds meer gedichten zullen gaan voorzien. Bij de officiële opening door wethouder Noël Vergunst sprak deze uit dat hij zich er hard voor wil maken dat er van iedere stadsdichter die nog komt, aan het eind van zijn/haar termijn een gedicht geplaatst wordt.

Victor Vroomkoning benadrukt de troosteloosheid van het plein met zijn gedicht over vuilniszakken. Zelfs in afval is poëzie te vinden!

Vuilniszakken

Zie ze in de schemer

op de stoep tegen elkaar

aan warmte zoekend

in hun plastic jassen

staan te wachten, grijs

vormeloos, vol afgedankt

leven, tegelijk broos en

weerloos. Je zou ze weer

naar binnen willen halen

je ouders wachtend op de bus

Victor Vroomkoning

De maandelijkse poëziewandeling wordt beurtelings verzorgd door Meja Spaargaren, Marijke Hanegraaf, Jan Verhoeven en Willeke Roerdinkholder. Elk van hen is op zijn/haar eigen manier verbonden met poëzie en de historische stad Nijmegen.  Een bundel, die bijna alle besproken en gelezen gedichten van de wandeling bevat, is bij de prijs inbegrepen. 

Aanmelden kan via [email protected]. 

Ook is het mogelijk om onder begeleiding van een van de gidsen met een eigen groep de poëziewandeling te lopen. Hiervoor kun je contact opnemen met Jan Verhoeven, coördinator van de gidsen, via [email protected].

Lunchpauze Poëzie*)

3 mei 2025

Hannie Massuger bespreekt in  Lunchpauze Poëzie*) het werk dat de afgelopen maand bij het PcN is binnengekomen, van dichters, essayisten, redacteuren en samenstellers. Deze items zijn toegevoegd aan de collectie van het PcN. Dat zijn o.a. bundels van Tsead Bruinja, Judith Herzberg, Allard Schröder en Han van der Vegt. 

Je bent van harte welkom op 3 mei tussen 12.00 en 13.30 uur. Neem gerust uw middagboterham mee, meepraten met volle mond is geoorloofd.  

Deze nieuwe aanwinsten zijn naderhand te raadplegen in een aparte boekenkast in het PcN.

Poëzie Spreekuur op donderdagmiddag

april 2025

Marijke Hanegraaf heeft elke donderdagmiddag van 14.00 tot 17.00 uur spreekuur in het PcN.  Tijdens het spreekuur neemt Marijke een op een je gedichten met je door.

Zij deed dit in 2013 en 2014 ook al toen zij stadsdichter van Nijmegen was, en in 2022 bleek opnieuw dat er voor dit spreekuur veel interesse bestaat. 

Via  [email protected] maak je een afspraak voor 3, 10,  17 en 24 april 2025.

Het betere werk: De verwerping van het stilzitten

19  april 2025

In elke editie van Het Betere Werk staat (een dichter met) een bundel centraal die de afgelopen periode in het nieuws geweest is. Op 19 april is dat de bundel ‘De verwerping van het stilzitten’ van Lidy van Marissing. Dit is de laatste bundel van Lidy van Marissing en vormt de afsluiting van een belangrijk en voor het Nederlandse taalgebied uniek schrijverschap, dat lang onderbelicht is gebleven.

Lidwina Maria Irene (Lidy) van Marissing (Bussum, 26 april 1942) is een Nederlandse schrijfster en dichteres. Ze studeerde aan de sociale academie in Amsterdam, waar ze in 1960 ging wonen. Op de middelbare school wist ze al dat ze literair werk wilde gaan schrijven, maar ze wist ook: daar zou ze nooit van kunnen leven. Dus ging ze eerst maar iets doen wat wel met taal te maken had, maar waar ook een salaris tegenover stond: ze ging de journalistiek in. In 1964 werd zij medewerkster op de kunstredactie van de Volkskrant. Aan haar literaire loopbaan bleef ze intussen wel werken. In 1965 schreef ze haar eerste dichtbundel. Deze werd echter niet uitgegeven. Dat kwam in 1991 met ‘De plons van een vlok’. Het werd haar debuut. Naast poëzie schreef ze romans, filmscripts en toneelteksten.

Bij Het Betere Werk voeren Wim van Til en Hannie Massuger met de deelnemers een gesprek over verschillende facetten in de woordkunst. Onder meer de context van de gedichten, de schoonheid van de taal en de betekenis die erachter schuilt komen aan bod, in een open gesprek, waarin ruimte is voor ieders beleving en opvatting.

Wie zich aanmeldt voor deelname via [email protected] ontvangt ter voorbereiding een week van tevoren een digitaal dossier. Ook is de bundel voor deelnemers te raadplegen en aan te schaffen in het PcN. Vraag ernaar bij de balie.

Poëziewandeling Nijmegen

19 april 2025 

De poëziewandeling, die elke derde zaterdag van de maand door het historische Nijmeegse centrum wordt gelopen is bij elke gids weer anders, dus ga gerust nog eens mee.  De gids van deze maand, Meja Spaargaren, legt veel nadruk op geschiedenis, maar er komt uiteraard ook veel poëzie aan bod. De route wordt immers bepaald door de vele gedichten in de stad. Meja, die al sinds het prille begin in 2016 rondleidingen verzorgt, geeft een interessante kijk op het lange verleden van Nijmegen en wil ‘poëzie tastbaar’ maken voor alle deelnemers.

Tussen Ierland en de Tigris ligt Nijmegen

Een opvallend gedicht over de roemruchte historie van Nijmegen is dat van H.H ter Balkt. Het bevindt zich op de Hessenberg, een heuvel met een geschiedenis die teruggaat tot in de Romeinse tijd, maar waar door de jaren heen veel gesloopt en gebombardeerd is. Vroeger stonden er vrouwenkloosters, later een weeshuis. Ook was de regionale krantenredactie van De Gelderlander er een tijdlang gehuisvest. Het gedicht is als één lange regel van 25 meter in de lange natuurstenen muur gebeiteld. De meningen over dit gedicht zijn verdeeld: voor de een is het te ontoegankelijk, de ander vindt het een prachtige vertolking van de lange geschiedenis van de Waalstad.

Halverwege Hibernia en de Tigris

Halverwege Hibernia en de Tigris strijken de lange

eeuwen voorbij Valkhof en Weeshuis van Noviomagi. De

as van het brandende stadshart verwoei bij de Klingklang,

maar Vrede verlichtte hier de woeste gronden, en waar de

bijlen zwijgen en ’t sprakeloze stof nu verstomt, stroomt

glorierijk weer zeewaarts de Waal

H.H. ter Balkt

De maandelijkse poëziewandeling wordt beurtelings verzorgd door Meja Spaargaren, Marijke Hanegraaf, Jan Verhoeven en Willeke Roerdinkholder. Elk van hen is op zijn/haar eigen manier verbonden met poëzie en de historische stad Nijmegen. Een bundel, die bijna alle besproken en gelezen gedichten van de wandeling bevat, is bij de prijs inbegrepen. 

Aanmelden kan via [email protected]. 

Ook is het mogelijk om onder begeleiding van een van de gidsen met een eigen groep de poëziewandeling te lopen. Hiervoor kun je contact opnemen met Jan Verhoeven, coördinator van de gidsen, via [email protected].

Ontmoet de dichter ... Lev Avitan

12 april 2025

Lev Avitan is spoken word-artiest, theatermaker en politiek filosoof, maar het liefst alle drie tegelijk. Hij schrijft en spreekt vooral over sociale rechtvaardigheid, discriminatie, trauma, dekolonialisatie en verbondenheid, waarbij hij kritische zelfreflectie niet schuwt. Zijn filosofie schaart hij onder een genre dat hij zelf filopoëzie noemt.

Simon Mamahit, al jarenlang bevriend met Lev Avitan, interviewt de dichter op 12 april om 15.00 uur in het PcN. Mamahit (1992), alias Disci, is rapper, dichter, organisator en ondernemer. Sinds 2024 is hij stadsdichter van Nijmegen.

Avitan, die een joods-Marokkaanse moeder en een Turkse vader heeft, groeide op in het Arnhemse Presikhaaf en woont momenteel in Amsterdam. Hij geeft aan dat hij, net als vele andere jongeren met een niet-Nederlandse afkomst, zich meer identificeert met straatcultuur dan met de cultuur van de gemiddelde Nederlander. Wat Avitan nog meer tekende is dat hij vanwege zijn gemengde afkomst óók geen echte aansluiting bij andere culturen vond. Dankzij deze worsteling met identiteit is hij een specialist geworden in het naar buiten brengen van de belevingswereld en worstelingen van mensen die niet in een bepaald hokje vallen.

Als spoken word-artiest heeft Avitan opgetreden op festivals zoals Down the Rabbit Hole en Lowlands. In 2024 maakte hij de 40 minuten durende spoken word-film Mijn moeder wil niet meer leven. Begin 2026 gaat zijn theatervoorstelling met Nabil Tkhidousset 7Sheb 3Lik (Rekenen op jou) in reprise. Momenteel schrijft Avitan aan zijn debuut: een boek over relationaliteit, intimiteit en rechtvaardigheid. Daarnaast geeft hij workshops in poëzie en voordracht, waarbij het vinden van een eigen stem centraal staat.