Vitrine-tentoonstelling: Queer Poëzie

vanaf 1 oktober 2024

De Internationale Coming-Out dag is op 11 oktober. Deze dag is uitgeroepen om te vieren dat in onze vrije samenleving iedereen open kan zijn over wie je bent en van wie je wilt houden. In samenwerking met De Regenbooggemeenschap Nijmegen besteedt het Poëziecentrum Nederland aandacht aan deze dag door de glazen vitrines in te richten met poëzie rondom het thema Queer! Die gedichten gaan over lesbische, homo-, of biseksuele liefde.

Een duik in de geschiedenis

Al ver terug in de oudheid werden gedichten over de liefde, in welke vorm dan ook geschreven. De lyrische dichteres Sappho uit het oude Griekenland (ca. 630 – ca. 570 v.Chr.) was naar alle waarschijnlijkheid lesbisch. In haar gedichten zong ze over haar liefde voor vrouwen. Het woord 'lesbisch'  is hierdoor ontstaan. Aangezien ze van vrouwen zou hebben gehouden en ze van Lesbos kwam, ontstond het woord lesbisch.

Op homoseksualiteit en transseksualiteit rustte eeuwenlang een taboe, maar het was al wel ‘verborgen’ in de literatuur aanwezig. In Nederland bleef homoseksualiteit tot ver in de twintigste eeuw verboden. Gerrit Komrij, Gerard Reve, Anna Blaman en Hans Warren  zijn een aantal bekende auteurs in de literatuurgeschiedenis die over de queer liefde hebben geschreven.

Gevoelens van liefde

Ook voor de volgende drie schrijvers leidden hun ingewikkelde gevoelens van liefde tot inspiratie voor gedichten.

Katharina Lescailje (Amsterdam, 26 september 1649 - Amsterdam, 8 juni 1711) was een dichteres en uitgeefster. Katharina woonde heel haar leven boven de winkel op de Middeldam. Ze trouwde niet, waarom is niet bekend. Mogelijk is een relatie stukgelopen, zoals het wanhopige liefdesverdriet in een paar gedichten suggereert. Misschien was de liefde een ingewikkeld punt voor haar: er zijn ook gedichten waarin ze lesbische gevoelens lijkt te willen beschrijven.

Dichter Willem Kloos (Amsterdam, 6 mei 1859 – Den Haag, 31 maart 1938) had homoseksuele gevoelens. Hij was achttien, toen zijn eerste, homofiele vriend een einde maakte aan zijn leven. Dit immense verdriet zette hem aan om als dichter te slagen.

Dichter Hans Warren (Borssele, 20 oktober 1921 – Goes, 19 december 2001) schreef het gedicht “Bekentenis”, in de tijd dat hij worstelde met zijn gevoelens van homoseksualiteit, deze bundel ligt in de vitrines.

Al snuffelend door de collectie van het Poëziecentrum, kom je aardig wat poëzie van bekende of onbekende dichters tegen, die rondom dit thema is geschreven. Een klein overzicht hiervan ligt deze maand in de vitrines. Je kunt de tentoonstelling vanaf 1 oktober bezoeken tijdens openingstijden: maandag tot en met zaterdag van 11.00 - 17.00, in het Poëziecentrum Nederland, achter in bibliotheek Mariënburg.

Het betere werk: Een lichaam dragen

28 september 2024

Hannah Chris Lomans debuteerde eind 2023 met de bundel Een lichaam dragen. Deze bundel onderscheidt zich omdat deze vanuit een non-binaire genderidentiteit is geschreven, maar ook dieper gaat dan dat en universelere vraagstukken aanraakt. Vragen die meer mensen zichzelf stellen of waar ze mee worstelen. Wat houdt het in om een mens te zijn? Om een lichaam te bewonen en om te gaan de ongeschreven regels en verwachtingen die daarbij horen? Wat is de relatie van het lichaam waarmee je geboren bent en je geest, je gedachten?

Hannah Chris Lomans 

Hannah Chris Lomans (1994) voelde zich lange tijd niet op zijn gemak op school, omdat Hannah niet kon zijn wie hen was. Hen vertelt in een interview op Vrijeschool.nl dat een klasgenoot zei dat Hannah Chris niet moest huilen, anders zouden hun klasgenoten hen gaan pesten. “Dat voelde onveilig.” In de loop der jaren kwam hen er langzaam achter dat hen trans was, vooral op de wat ‘hardere’ basisschool in Ridderkerk en de middelbare school toen Hannah Chris zich erg buitengesloten voelde.

Uit de kast

Op de Vrije Hogeschool, waar men over het algemeen erg ruimdenkend is, kwam Hannah Chris uit de kast. Maar het gaf nog steeds het gevoel dat hen in ‘een cocon leefde’. Buiten die cocon wordt Hannah Chris Lomans ‘steeds weer geconfronteerd met onwetendheid en impliciete afwijzing’, óók van mensen die zich voordoen als ruimdenkend. “Het is boosmakend”, aldus Lomans in het interview met de Vrije Hogeschool. “Ervaringen van witte, cisgender, heteromannen worden als universeel gezien. Dat maakt machteloos. En alles wat daarbuiten valt, wordt gemarginaliseerd. Er is veel mis met hoe de media schrijven over transgender  en non-binaire mensen. Zeker de zogenaamde genderkritische stroming, die niets anders is dan onder welbespraaktheid verstopte transfobie.”

Debuut

Een lichaam dragen is de debuutbundel, maar hun teksten verschenen onder meer in De Gids, nY, De Revisor en NRC Handelsblad. De bundel is volgens de website van uitgeverij de Bezige Bij ‘een zoektocht naar een onmogelijk gemaakte heelheid, een heelheid die in de buitenwereld geen bestaansruimte gegund wordt. Deze gedichten openen een landschap waar andere, eigenlijkere regels gelden. Een landschap dat soms troostend is, soms gevaarlijk, soms leeg, soms omvattend. Een lichaam beweegt zich door dat landschap en probeert het zich te verinnerlijken.’

Tijdens Het Betere Werk bespreekt een groepje een bundel die in het nieuws is geweest of op een andere manier actueel is. Ditmaal is Een lichaam dragen van Hanna Chris Lomans aan de beurt. Deelnemers kunnen zich hieronder via een e-mail aanmelden. Ter voorbereiding op de bijeenkomst krijgen zij één week van tevoren een digitaal dossier toegestuurd. Ook is deze bundel voor deelnemers te raadplegen in het PcN. Vraag ernaar bij de balie.

Poëzie Spreekuur op donderdagmiddag

26 september 2024

Marijke Hanegraaf heeft elke donderdagmiddag van 14.00 tot 17.00 uur spreekuur in het PcN.  Tijdens het spreekuur neemt Marijke een op een je gedichten met je door.

Zij deed dit in 2013 en 2014 ook al toen zij stadsdichter van Nijmegen was, en in 2022 bleek opnieuw dat er voor dit spreekuur veel interesse bestaat. 

Via [email protected] maak je een afspraak voor 5, 12, 19 of 26 september.

Cursus gedichten schrijven

25 september 2024

Vanaf woensdag 25 september 2024 verzorgt dichter en schrijfdocent Monica Boschman een cursus gedichten schrijven. Zes bijeenkomsten op een inspirerende plek, tussen de bundels in het PcN.  (Foto: Armand Laméé)

Naar een hoger plan
De cursus is een stimulans om anders naar je eigen poëzie te kijken, nieuwe wegen te bewandelen en je gedichten naar een hoger plan te brengen. Zes woensdagmiddagen en de weken ertussen werk je aan eigen gedichten. De thema’s die bij jou horen, dienen zich aan in opdrachten en oefeningen. Vanuit je aantekeningen werk je verder. Beelden, ritme, rijm, witruimte, perspectief en enjambementen, het komt allemaal werkenderwijs aan bod. Soms wat theorie, maar vooral een ontdekkingstocht, samen met de andere deelnemers.

Taal loopt op het begrip vooruit
“De werkelijkheid laat zich niet vangen in taal. In elke poging raak je iets kwijt, tot je voorbij de taal gaat en de poëzie ontdekt. In gedichten vind je taal om jezelf en de wereld om je heen beter te begrijpen. Of jezelf in die wereld.” Dichter en schrijfdocent Monica Boschman ziet poëzie als een diepere taal, die vaak vooruitloopt op het begrip. Ze nodigt je uit je in deze taal - voorzichtig of ongebreideld - onder te dompelen en zo een gebaar te maken, in woorden. 

Praktisch

Er kunnen zes tot tien mensen deelnemen. De kosten zijn 90 euro.

Zes woensdagmiddagen van 14.30 -17.00 uur: 25 september, 2, 16 en 30 oktober, 13 en 27 november. Aanmelden via [email protected].

Poëziewandeling Nijmegen

21 september 2024

Een leuk aspect van de Poëziewandeling is dat elke gids de wandeling anders aanpakt. Deze maand zijn poëzieliefhebbers op 21 september in de gelegenheid om met dichteres Marijke Hanegraaf mee te lopen. Zij was stadsdichter, won de Nijmeegse Literatuurprijs en werd met haar eerste dichtbundel genomineerd voor de C.Buddingh'prijs. Haar werk is op een aantal plekken in en rond Nijmegen te vinden.

De poëziewandeling, die elke derde zaterdag van de maand vanaf het PcN plaatsvindt, komt op plekken waar zelfs rasechte Nijmegenaren nauwelijks bekend mee zijn. Verborgen in een van de kronkelige zijstraatjes van de historisch bewaard gebleven Lange Hezelstraat bevindt zich de Sint Jacobskapel, die rond 1400 gebouwd is als onderdeel van een gasthuis, dat inmiddels is verdwenen. Zelfs als je er in de buurt woont, zul je waarschijnlijk bekender zijn met het ‘Vogelhofje’, dat zich ernaast bevindt; een blinde muur met vele veelkleurige vogelhuisjes, waar vroeger nog veel gesteggel over is geweest.

Jacobsschelp op de deur van de kapel 

Bij de deur van de Sint-Jacobskapel, waarop een schelp bevestigd is uit het Noord-Spaanse bedevaartoord Santiago de Compostella, staan we even stil en is het tijd voor een gedicht van Marijke Hanegraaf. Het gedicht Op een wandeling een woord lijkt erover te gaan dat je als pelgrim de betrokkenheid, het ‘heilige gevoel’ en de concentratie niet altijd kunt vasthouden tijdens de uitputtingsslag, want je bent ook maar een mens. Op grappige wijze beschrijft ze de hersenspinsels en de observaties waaraan je tijdens zo’n ellenlange tocht niet ontkomt.

Op een wandeling een woord

Als ze zich halverwege de tocht bukt om de veters
van haar wandelschoenen aan te halen
valt haar een woord toe: mineraalaggregaat.

Dat het juist dit is. En hier, tussen water en weiden.
Al klinkt het licht, het komt uit de donkere
maakbaarheid van een wegdek op haar af.

Waarom niet cichorei, zo devoot blauw als die
naast het asfalt staat te bloeien, of desnoods loopvogel
had haar tred haar hoofd niet leeg kunnen houden?

Nu het er is, gaat het niet meer weg.
Ze is te moe om het te weerstaan, strekt haar benen
strekt het hele weerbarstige samenstel dat lichaam heet

en dat ze voedt met extra zink tegen verkoudheid
magnesium tegen spierkramp en geloof in de werking
van een rubelieten hangertje. Het woord loopt goed.

Marijke Hanegraaf

Uit sommige woorden kun je opmaken dat Hanegraaf een verleden heeft als analyste voor het farmaceutisch bedrijf Organon. Maar wil je weten wat ze werkelijk met het gedicht bedoelde? Je kunt het haar zelf vragen op 21 september. Om 11 uur start de wandeling vanuit het PcN.

De maandelijkse poëziewandeling wordt beurtelings verzorgd door Meja Spaargaren, Marijke Hanegraaf, Jan Verhoeven en Willeke Roerdinkholder. Elk van hen is op zijn/haar eigen manier verbonden met poëzie en de historische stad Nijmegen.

Aanmelden kan via [email protected].

Ook is het mogelijk om onder begeleiding van een van de gidsen met een eigen groep de poëziewandeling te lopen. Hiervoor kun je contact opnemen met Jan Verhoeven, coördinator van de gidsen, via [email protected].

Lunchpauze poëzie*)

7 september 2024

In Lunchpauze Poëzie*) bespreekt Wim van Til het werk dat in de achterliggende maand toegevoegd is aan de collectie van het PcN: nieuw werk van dichters, essayisten, redacteuren en samenstellers. In de editie van september zijn dat o.a. de jongste edities van De Parelduiker en MUGzine, debuten van Myriem El-Kaddouri en Marga Smeets, de tweede bundel van Oscar Tops en een speciale uitgave met gedichten van Mieke Schlamann.

Er is ook een gastdichter! Job Stufkens licht zijn jongste bundel toe, Daidalos' demonen en luchtkastelen. 

U bent van harte welkom op 7 september a.s. tussen 12.00 en 13.30 uur. Neem gerust uw middagboterham mee, meepraten met volle mond is geoorloofd. 

 Deze nieuwe aanwinsten zijn naderhand te raadplegen in een aparte boekenkast in het PcN.

Open Podium

5 september 2024

September: glas

Het PcN houdt elke eerste donderdag van de maand om 20.00 uur een open podium en elk open podium heeft een eigen thema.  Willemijn van den Geest en Kyrke Otto zijn de presentatoren van het Open Podium in de Sint Nicolaaskapel te Nijmegen. Meld je aan via [email protected] als je deel wilt uitmaken van de line-up. 

Evenals het publiek zijn de dichters ook heel uiteenlopend: van absolute beginners tot gevestigde namen, die het ditmaal dus over glas gaan hebben. 

Een avond om nu alvast in je agenda te zetten! Ook als je komt luisteren.

Enkele aandachtspunten: in de Sint Nicolaaskapel is geen toilet aanwezig. Toiletbezoek kan in de pauzes in de parkeergarage (Kelfkensbos) of bij de Lindenberg. Neem eventueel nog wat warme kleding mee.

Poëziefeest

1 september 2024 

Mens en machine ontrafeld

De menselijke relatie met de digitale wereld, daar gaat het over tijdens het de dichtkunst overstijgende Poëziefeest, dat op zondag 1 september van 14.00 – 18.00 uur plaatsvindt in en rond Dat Bolwerck - Huis voor kunst en gedachten. Het is festival waarbij dichters samen met andere kunstenmakers een bepaald thema bespreken en uitbeelden. Ditmaal gaan ze aan de slag met het aloude thema mens en machine. Het feest maakt tevens een link met de tentoonstelling Folding Ambivalence, die eveneens in Dat Bolwerck te bezichtigen is en dezelfde materie behandelt.

De niet in een hokje te vangen muziek van Astronaut  is te horen. Deze Nederlandstalige alternatieve rockband is het muzikale project van songwriter, zelfbenoemd dagdromer en amateurfilosoof Achterhoeker Pelle Bast, die grote thema’s bezingt met humor en lichtheid.

De gasten zijn bekend:

Muziek & Poëzie | Astronaut
Waarneming & Poëzie | Jan Bor
Zingeving & Poëzie | Hans Alma
Dichter-van-dienst | Astrid Lampe

De organisatie van het  Poëziefeest ligt bij voormalig Zutphens stadsdichter Eke Mannink, Poëziecentrum Nederland en Dat Bolwerck.  De entree bedraagt 10 euro voor jongeren tot en met 25 jaar en voor alle anderen 20 euro. Tickets te koop via  https://www.datbolwerck.nl/agenda/poezie-feest---mens-machine. 

Slauerhoff, dichter van een onvervuld verlangen

1 september 2024 

Zondag 1 september vanaf 14.00 uur speelt Peter Vermaat zijn voorstelling Slauerhoff, dichter van een onvervuld verlangen in het PcN. Het is een theatrale vertelling over het leven van Jan Slauerhoff, de verdoemde dichter, die alleen in zijn gedichten kon wonen.

Slauerhoff

Slauerhoff (1898-1936) werd in Leeuwarden geboren. In deze stad en op Vlieland heeft hij zijn jeugd doorgebracht. Tijdens zijn leven was hij scheepsarts, dichter en schrijver van romans en verhalen. Door zijn onrustige natuur voelde hij zich nergens thuis. Was hij op het land dan wilde hij naar zee, was hij op zee dan wilde hij naar het vaste land. Misschien was het eiland Vlieland de enige plek waar hij tot rust kwam. Hij was een onzekere, breekbare man die zich nors en onverschillig kon gedragen. Hij worstelde met zijn ambities en verlangens, werd gekweld door geldzorgen en verloren liefdes, maar als arts was hij vol zorg voor zijn patiënten. Hij was slordig, nonchalant en provocerend. Hij schiep chaos in de orde en werd gedragen door een heimwee naar het onbereikbare.

Peter Vermaat

Met levensgrote poppen en een masker brengt Peter Vermaat zijn verhaal tot leven. Peter Vermaat is theatermaker, spoken word-performer (voordrachtskunstenaar), dichter en verteller met poppen en maskers.

Maak een reservering via [email protected] of koop een ticket via https://shop.ikbenaanwezig.nl/tickets/event/slauerhoff-dichter-van-een-onvervuld.

Het betere werk: Zabriskie

24 augustus 2024

Peter Verhelst

Peter Verhelst (Brugge, 1962) won dit jaar De Grote Poëzieprijs voor zijn bundel Zabriskie (2023), de prijs voor de beste dichtbundel van het afgelopen jaar. Meer dan genoeg reden om deze reeds ruim gelauwerde Vlaamse dichter bij Het Betere Werk onder de aandacht te brengen in het PcN. Hierbij duiken Willemijn van den Geest en Wim van Til in het werk van een dichter of een bundel die onlangs in het nieuws is geweest.

Waar stevenen we als mensheid op af? Die vraag staat centraal in dit bekroonde werk. Zabriskie  is behalve de titel van Verhelsts bundel ook een uitkijkpunt in de Amerikaanse woestijn Death Valley. Death Valley is een van de heetste delen van de aarde, dus je zou kunnen zeggen dat Verhelst een kijkje neemt in het extreme, het helse, het verlorene. Maar het is niet alleen maar hellevuur en verdoemenis in Zabriskie . Het is ook een sprookjesachtige ode aan hoop, kunst, aan beelden, aan de poëzie. Goed, we gaan ten onder, maar zelfs dàt kan op een bepaalde manier ontzagwekkend mooi zijn.

Zabriskie  is het laatste deel van een dystopische trilogie, die begon met Zon (2019) en 2050 (2021). "Beginnen en opnieuw beginnen. Zo hartverscheurend mooi kan dat zijn, bewijst Zabriskie van Peter Verhelst", luidt het oordeel van de jury die hem De Grote Poëzieprijs toekende. Sinds zijn debuut met de dichtbundel Obsidiaan in 1987 ontving Verhelst voor zijn werk ook veel andere prijzen, waaronder De Gouden Uil, de Vlaamse Cultuurprijs en de F. Bordewijk-prijs.

Deelnemers kunnen zich hieronder via een e-mail aanmelden. Ter voorbereiding op de bijeenkomst krijgen zij één week van tevoren een digitaal dossier toegestuurd. Ook is deze bundel voor deelnemers  te raadplegen in het PcN. Vraag ernaar bij de balie.